Bên cạnh cá nước lạnh, nấm hương, rau rừng, củ khoai sâm là một trong những món quà nhất định du khách phải mua về tặng người thân khi đến Y Tý.
Gọi là sâm đất bởi loại củ này quý như nhân sâm nhưng giá lại rẻ như khoai. Củ sâm đất còn có được gọi là hoàng sin cô, địa tàng thiên hay khoai sâm. Theo như người dân chia sẻ, loại củ này được đồng bào người H’Mông mang từ Trung Quốc về trồng. Bên cạnh đó, một số người lại nói rằng củ này được mang từ trong rừng già về bởi vị ngọt, mát dễ ăn.
Củ sâm đất có hình dáng giống củ khoai.
Hoàng sin cô có vỏ màu đen, thi thoảng có vết nứt nẻ. Tuy nhiên, khi gọt lớp vỏ, ruột bên trong có màu vàng hồng như đá hổ phách, ăn ngọt thanh và giòn mát. Gọi là sâm bởi trong thành phần củ này có hàm lượng Saponin giống trong củ sâm Hàn Quốc, rất bổ dưỡng. Đặc biệt, sâm đất cùng héo càng ngon ngọt.
Đến Y Tý, ghé thăm chợ phiên vào ngày thứ 7 chắc chắn bạn sẽ thấy sâm đất được người dân bày bán khá nhiều. Nếu có dịp ghé thăm vườn trồng loại củ này, bạn dễ dàng nhận thấy hình dáng của chúng khá giống cây hoa dã quỳ. Một gốc mọc ra nhiều thân cao, hoa có màu vàng.
Lê la một vài hàng quán, tôi nghe kể lại rằng có gốc sâm đất thu hoạch được củ nặng tới 5kg. Trước Tết âm lịch, người dân các xã Y Tý, A Lù, Trịnh Tường lại bắt đầu vào trồng sâm đất. Cho đến tháng 9, tháng 10 hàng năm, cây đâm hoa màu vàng như hoa hướng dương cũng là lúc mùa thu hoạch đã đến. Thu hoạch sâm đất cũng giống như củ sắn, chỉ cần lay nhẹ gốc vài lần là nhấc lên củ chùm củ.
Cùng với sự phát triển của xã hội, củ sâm đất của người dân huyện Bát Xát càng được biết đến. Nhiều người miền xuôi khi nghe đến sâm đất đều ngạc nhiên bởi tên gọi cũng như vị ngọt mát bất ngờ chúng đem lại. Thế mới nói, nếu có dịp đến đây hãy thử một miếng sâm đất! Hương vị rừng già ngọt mát, thơm ngon sẽ khiến bạn nhớ mãi!
Ngọc Quỳnh – Tổ QL Du lịch huyện