Y Tý là điểm đến yêu thích của du khách bởi tiết trời se lạnh giăng kín sương mù, biển mây tầng tầng lớp lớp bao bọc thôn bản cùng những món ăn đặc sản giá bình dân và ngon đến khó quên. Một trong số đó, bia Hà Nhì là thức uống có 1-0-2, ai cũng nên thử!
Nói đến bia, mọi người sẽ nghĩ đến dây chuyền sản xuất hiện đại trong những khu công nghiệp nhưng ở xã Y Tý (Bát Xát – Lào Cai) lại có loại bia sản xuất thủ công. Đến Y Tý trải nghiệm, tôi nhận thấy gia đình người dân tộc Hà Nhì nào cũng biết nấu bia trăm tuổi. Gặp gỡ những người già làng trong thôn Choản Thèn, Lao Chải, Mò Phú Chải, họ đều quả quyết: “Không biết loại bia này có từ bao giờ”.
Bia Hà Nhì làm từ gạo nếp. Công đoạn ủ bia cầu kỳ và độc đáo. Sau mỗi vụ nếp, người dân sẽ chọn gạo phơi đủ nắng, hạt đều và thơm. Gạo nếp đãi sạch, ngâm nước 1 tiếng sẽ đồ thành xôi. Khi chín, người Hà Nhì rải xôi ra mẹt và để nguội. Để từng hạt xôi ngấm đều men họ dùng nước đun sôi để nguội vẩy lên cho từng hạt không dính vào nhau.
Men để ủ bia được làm thủ công từ hạt cây rừng, nghiền nhỏ trộn với bột gạo nếp và ủ trong rơm. Sau khi xôi nguội, người dân rắc men trộn đều và cho xôi vào hũ sành, bịt kín lại. Sau 3 ngày, phần cơm xôi lên men, tiết ra nước, phần cái nổi lên trên và còn lại là nước cốt. Thứ nước cốt màu trắng ngà có mùi thơm, vị ngọt dịu. Tiếp theo, họ sẽ chế thêm nước sôi để nguội và tiếp tục ủ, đủ 15 ngày sẽ cho ra thành phần. Cứ 10kg gạo nếp sẽ cho khoảng 7 lít bia. Càng ủ lâu, bia Hà Nhì sẽ chuyển từ trắng sẽ sang vàng và uống càng ngon.
Nếu bạn có dịp ghé thăm Y Tý, hãy thử một lần uống bia của người Hà Nhì. Người dân nơi đây rất hiếu khách, nếu bạn gỏ ý chắc chắn bạn sẽ được nhâm nhi thức uống độc đáo này! Thế nhưng nếu có ý định ra chợ phiên mua thì xin chia buồn, bia Hà Nhì chỉ làm đủ nhà dùng và rất hiếm khi mang đi bán. Một lý do khác, chính là nhà người Hà Nhì nào cũng tự làm bia nên họ không bao giờ đi mua. Và khi đã “trót” nâng ly, bạn sẽ không bao giờ có thể quên hương vị độc đáo của thức uống này!
Ngọc Quỳnh – Tổ quản lý DL huyện