Trên mảnh đất biên cương Y Tý, Lào Cai, người Hà Nhì đen vẫn gìn giữ nhiều phong tục truyền thống độc đáo, trong đó lễ cưới “Dứ bà đù” được xem là một nét văn hóa tiêu biểu, phản ánh rõ bản sắc dân tộc và đời sống tinh thần của họ.
Theo quan niệm của người Hà Nhì đen, lễ cưới chỉ có thể tổ chức vào ngày Chẵn – tốt nhất là ngày con Gà hoặc ngày con Chó trong lịch âm. Họ tin rằng, ngày Chẵn mang lại sự suôn sẻ, may mắn, là thời điểm lý tưởng cho khởi đầu của một cuộc sống lứa đôi bền chặt.
Đoàn đón dâu (Ảnh: Bộ ảnh đẹp Bát Xát)
Lễ đón dâu của người Hà Nhì đen không như nhiều dân tộc khác. Sau khi đôi bên thống nhất, chàng trai sẽ mang theo chiếc chăn lớn, đến trùm lên người cô gái rồi cõng về nhà – như một nghi thức đơn sơ mà trang trọng, chính thức đưa nàng về làm vợ. Trên vai cô dâu, chỉ có đôi xôi nếp do mẹ gói bằng lá chuối – món quà giản dị nhưng đong đầy ý nghĩa. Đó là lời chúc phúc, là sự gật đầu ưng thuận của mẹ dành cho con gái và chàng rể. Cùng cô dâu về nhà chồng là hai người bạn thân thiết từ thuở nhỏ – hai phù dâu được bố mẹ cô dâu mời ăn cơm và dặn dò chu đáo. Họ sẽ là người ở bên cô dâu, động viên, an ủi khi cô rời xa gia đình, bước vào cuộc sống mới.
Khi đoàn đón dâu đến nơi, em gái hoặc chị gái chú rể sẽ chuẩn bị sẵn một chậu nước và khăn sạch. Cô dâu, chú rể lần lượt rửa tay, rửa chân – nghi thức mang ý nghĩa gột rửa những bụi bặm, xua đi điều không may trên hành trình kết duyên. Sau đó, cô dâu bước những bước đầu tiên vào nhà chồng. Bà đón dâu sẽ trao cho cô chiếc địu – vật dụng quen thuộc trong đời sống hàng ngày. Cô dâu địu vào đến gian nhà trong rồi bất ngờ bỏ địu xuống, lúc này, chú rể phải nhanh tay đỡ và treo địu lên giá. Đây vừa là thử thách nhỏ xem nàng dâu mới có quen việc nhà nông, nữ công gia chánh, vừa là cách để chàng trai thể hiện sự quan tâm, sẵn sàng chia sẻ và đồng hành cùng vợ trong chặng đường sắp tới.
Cô dâu chú rể làm lễ (Ảnh: Bộ ảnh đẹp Bát Xát)
Mâm cỗ cưới của nhà trai đậm đà hương vị vùng cao, với những món ăn truyền thống như: thịt gà “ha sà”, thịt lợn treo xào tỏi, giá đỗ hầm chân giò, các món canh từ rau cải, đậu phụ… Mỗi mâm tám người cùng quây quần, nâng chén rượu mừng và gửi lời chúc phúc đến cô dâu, chú rể.
Mâm cỗ cưới (Ảnh: Bộ ảnh đẹp Bát Xát)
Kết thúc bữa tiệc là nghi lễ “ăn cơm” hay còn gọi là “hô ca già”. Chú rể chọn hai người cao tuổi, có uy tín trong họ để ngồi bên mâm gần bàn thờ và làm lễ. Mỗi người sẽ ăn đủ chín bát cơm do chính mẹ chú rể xới và dâng tận tay – một nghi thức tượng trưng cho sức khỏe, sự dẻo dai và lời chúc phúc cho cặp vợ chồng trẻ sau này sẽ chăm chỉ làm ăn, mang lại ấm no, đủ đầy cho gia đình. Sau đó, bố chú rể sẽ mang chân gà trống – phần thiêng liêng nhất – mời hai người đại diện cùng ăn, khép lại lễ cưới truyền thống trong không khí ấm áp, đầy ý nghĩa.
Lễ cưới “Dứ bà đù” không chỉ là sự kiện quan trọng trong đời người, mà còn là dịp để cộng đồng người Hà Nhì đen thể hiện rõ bản sắc văn hoá, tình làng nghĩa xóm và sự gắn kết bền chặt trong đời sống tinh thần từ bao đời nay.
Phạm Loan- Ban QLDT&PTDL